به گزارش مشرق، واقعه تلخ منا همه را آشفته و غم‌زده کرده است. حداقل ما ایرانی‌ها که خاطره تلخ کشتار حجاج‌مان توسط سعودی‌ها را داریم و از لحاظ مذهبی نیز، وهابیت را یک انحراف بزرگ در اسلام می‌دانیم، غصه‌مان با غضب بیشتری نسبت به سایر ملت‌های کشته داده، عجین شده است. دشمنی آل‌سعود برای ما یک امر قطعی است و برهمین اساس کمتر می‌توانیم از این سخن بگوئیم که قدرت نرم عربستان در ایران کمتر شده است. اما به نظر می‌رسد بشود از کاهش این قدرت عربستان در میان برخی ملت‌های دیگر سخن گفت. با این وجود، برخی از ایرانیانی که هم‌چنان از خاطرات خوش خود از سفر به عربستان و مشاهده کارآمدی، امکانات پیشرفته، هتل‌های شیک، عدم وجود تورم! و … سخن می‌گویند، امسال نگاه دیگری به این کشور و فجایع آن خواهند داشت.

قدرت نرم چیست؟

هر عاملی که باعث جذابیت یک کشور شود، می‌تواند نوعی قدرت نرم برای آن کشور محسوب شود. جوزف نای که این مفهوم را ابداع و مفهوم آن را توسعه داده، سه منبع فرهنگ، سیاست داخلی و سیاست خارجی را اصلی‌ترین منابع قدرت نرم برای یک کشور می‌داند. به نظر می‌رسد مدیریت امور داخلی را بتوان در چارچوب سیاست داخلی بررسی و تاثیرش را بر قدرت نرم یک کشور مورد تحلیل قرار داد. با این مبنا، به نظر می‌رسد قدرت نرم عربستان سعودی در میان کسانی که تحت تاثیر جذابیت این کشور بودند، تا حدی مبتنی بر موارد زیر کاهش یافته باشد:

1٫ مدیریت حج

مدیریت حج عربستان، امسال با توجه به حوادث متعددی که برای حجاج پیش آمد، زیر سوال رفته است. سقوط جرثقیل، باز نشدن درب‌های مترو و احساس خفگی کردن ده‌ها نفر، آتش‌سوری یک هتل و سرانجام حادثه منا که صدها نفر در آن کشته و زخمی شده‌اند، عملا باعث شده تا مدیریت ریاض ناکارآمد تلقی شود. تصور این‌که عربستان سال‌ها است بر اساس یک پروتکل مرسوم، میزبانی حجاج و مدیریت مراسم را برعهده دارد و اکنون این‌گونه مدیریتی ناکارآمد از خود به تصویر کشیده، موجب القای تصویری منفی از هیئت حاکمه جدید عربستان می‌شود.

2٫ مدیریت بحران

حادثه منا علاوه بر این‌که ناکارآمدی و بی‌کفایتی مدیریتی عربستان را به تصویر کشید، عدم تدبیر درست در حل بحران پیش‌آمده را به نمایش گذاشت. حادثه منا با هر بی‌کفایتی‌ که رخ داده بود، باعث نمی‌شد تا مدیران سعودی غافل‌گیر شده و توان ساماندهی وضعیت اسف‌بار را نداشته باشند. اما آن‌ها حتی نتوانستند جنازه‌های حجاجی که به دلیل ازدحام، گویی در هم تنیده شده بودند را ساماندهی کنند و این جنازه‌ها به گفته مقامات ایرانی حاضر در مکه، در حالی که حادثه در ساعت 9:30 صبح رخ داده بود، تا پاسی از شب به همان حال بود. مدیریت مجروحان این حادثه هم بر اساس خبرهای منتشر شده، تصویر منفی مدیریت بحران عربستان را کامل‌تر می‌سازد.

3٫ مسئولیت ناپذیری

نکته دردناکی که می‌تواند ذهنیت افراد را نسبت به عربستان دچار خدشه کند، مسئولیت‌ناپذیری مقامات عالی‌رتبه سعودی است. تا کنون هیچ کدام از این مقامات به تدبیر اشتباه خود و عدم اتخاذ اقدامات بازدارنده برای جلوگیری از چنین بحرانی، اشاره نکرده‌اند. حتی خبرهای منتشر شده که در آن، حجاج عجول! مقصر جلوه داده‌ شده‌اند. این در حالی است که هر سال حجاج از این مسیر عبور می‌کنند و اگر تلفاتی نیز دیده می‌شد، حداقلی بود. انتظار عموم مسلمانان از عربستانِ مدعی ام‌القرایی جهان اسلام این است که حداقل، مسئولیت این فاجعه انسانی را بپذیرد و درصدد دلجویی و اقدامات حقوقی برآید نه این‌که از اساس، از پذیرش مسئولیت این فاجعه شانه خالی کند.

4٫ علت حادثه منا

اما نکته حائز اهمیت که می‌تواند خاندان حاکم و به صورت خاص پادشاه و فرزندش را در معرض اتهام قرار دهد، خبری است که در خصوص علت اقدام ماموران امنیتی در مسدود کردن یکی از مسیرهای حجاج منتشر شده است. گفته می‌شود این اقدام به علت حرکت کاروان خودرویی محمد بن سلمان فرزند پادشاه، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان بوده است. دولت سعودی اگرچه ابتدا این خبر را که روزنامه الدیار لبنان منتشر کرد، تکذیب نمود اما با انتشار فیلمی که این خبر را تا حدی تائید می‌کرد، تکذیب دولت سعودی کم‌تر قابل باور شد. در صورت پذیرش این خبر از سوی ملت‌های مختلف، عملا محمد بن سلمان که پادشاه بالقوه عربستان محسوب می‌شود، یکی از عاملان کشته شدن بیش از 1400 زائر خانه خدا شناخته می‌شود.

5٫ تکرار اصطلاح «مدیریت جمعی»

تکرار مکرر اصطلاح «مدیریت جمعی» مراسم حج تمتع از سوی برخی مقامات سیاسی و مذهبی در جهان اسلام، یک معنای مشخص دارد؛ بی‌کفایتی عربستان. در صورتی که این اصطلاح و این مطالبه، از تریبون‌های مهم‌تری بیان شود، امکان مخدوش شدن بیشتر قدرت نرم عربستان در حوزه کارمدی بیشتر و بیشتر خواهد شد.

جنگ روانی سعودی‌ها علیه ایران

عربستان سعودی به خوبی می‌داند که با این فاجعه انسانی و حوادث تلخ دیگری که طی این روزها در مراسم حج و برای حجاج رخ داد، باید فکری برای اعتبار خود بکند. به نظر می‌رسد تلاش رسانه‌ای یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سعودی در شرایط کنونی باشد. به عنوان مثال متهم‌سازی حجاج ایرانی یک محور جنگ‌ روانی سعودی‌ها برای فرار از مسئولیت این فاجعه و متهم کردن «ایران شیعی» است. باید منتظر اقدامات جدید سعودی‌ها برای رفع اتهام خود از این فاجعه انسانی بود. آن‌ها قطعا منفعلانه رفتار نخواهند کرد.

منبع: رصد